BAŞKENT SEÇİMİNİN 100 GÜNDEMİ

Başkent Ankara’nın dünyadaki benzer başkentler ve gelişmiş kentlerdeki uygulamaları, kadim sorunlarını ortaya koymaya ve tartışmaya her zamankinden daha çok ihtiyacı var.

Yerel seçimlere yaklaşık dört aylık bir zaman dilimi kaldı. Bu sürenin ilk bir ayının siyasi partilerin adaylarını belirlemeleriyle, son bir ayının da yoğun siyasi propaganda çalışmalarıyla geçeceği görülmekte. Kentin temel sorunlarının, çözüm önerilerinin ve yaratıcı programların tartışılması için çok az süre kalacağı açık. Oysa ki, kenti yirmi beş yıl yönetmiş bir belediye başkanından sonra, Başkent Ankara’nın dünyadaki benzer başkentler ve gelişmiş kentlerdeki uygulamaları, kadim sorunlarını ortaya koymaya ve tartışmaya her zamankinden daha çok ihtiyacı var. Yerel yönetici adayları, muhtemelen ekipleriyle gündeme uygun ve kendilerince bir siyasi program ve beyanname belirleyerek yola çıkacak, bu programın unsurlarını çeşitli şekillerde anlatmaya çalışacaklar. Ancak, mutlaka adayların gündeme taşıdıkları konular dışında kalan, kamuoyunun dikkate aldığı ya da henüz farkında olmadığı önemli tartışma alanları da olacak.

Hem adaylara kentin sorunları konusunda rehberlik etmek hem de seçim sürecinde ele alınması gereken meseleleri ortaya koymak için dünyada ve Türkiye’de kentlerin sorunları, Ankara kentinin son otuz yılda geçirdiği dönüşüm ve Ankara’ya özgü yerel durumlar dikkate alınarak sembolik açıdan 100 başlıktan oluşan bir “kent sorunları/hedefleri” listesi oluşturduk. Bu liste kimi zaman üzerinde düşünülmesi gereken sorunları, kimi zaman düzeltilmesi gereken teknik hataları, kimi zaman da özlenen bazı yaklaşım ve gelişmeleri içeriyor. Bu listenin ilerleyen yıllarda Ankaralılara, Ankara’yı dert edinenlere ve kenti yönetenlere ışık tutmasını diliyorum: 

1. Başkentte yaşayan tüm kesimlerin üzerinde uzlaşacakları yaratıcı, yenilikçi ve geleceği öngören bir kent vizyonun belirlenmesi ve bu vizyonun belirlenip izlenmesine yönelik bir tartışma platformunun oluşturulması.
2. Başkentin değerlerinin korunması ve geliştirilebilmesi için bir “Başkent Yasası”nın TBMM’deki tüm siyasi partilerin uzlaşısı ile çıkarılması ve uygulanması.
3. Ankara’nın ekonomik kalkınma, şehrin nereye ve nasıl gelişeceği, kamu ve özel sektör yatırımlarının nasıl yönlendirileceği konularında bütüncül bir yerel kalkınma stratejisinin belirlenmesi.
4. Ankara’nın kentleşmesi ve planlanmasında Ankara’nın tüm üniversitelerinin, akademisyenlerinin ve uzmanlarının birikimini aktarabileceği, gerekli maddi kaynak ve yetkilerle donatılmış planlama birimlerinin oluşturulması.
5. Geçmişte binlercesi yapılmış bulunan ve kentin sağlıklı gelişmesini olumsuz etkileyen imar planı değişikliklerinin gerçek anlamda durdurulması ve olumsuz etkilerinin geri döndürülmesi, Ankara’nın bütüncül gelişimini sağlayacak bir üst ölçek plan altında adil ve sağlıklı kentsel gelişimin sağlanması.
6. Büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasındaki imar planlarının ve parkların yapımı, yollara ilişkin görev ve yetkiler gibi konulardaki paylaşım kavgalarının sona erdirilmesi, bir “Ankara Uzlaşması” yayınlanarak tüm yerel yönetimlerin sorumluluklarının belirlenmesi.
7. İklim değişikliği, enerji tasarrufu, çevrenin korunması amaçlarının kentin planlanması süreçlerinde dikkate alınmasının sağlanması, sıfır enerji harcayan ya da kendi enerjisini kendi üreten, kaynakları geri dönüştüren ekolojik hassasiyete sahip kentsel alanların oluşturulması.
8. Tarihi alanların, akarsuların, ormanların, özel çevre koruma bölgelerinin, milli parkların ve diğer ekolojik bölgelerin tahrip olmuş kısımlarının düzeltilmesi amacıyla bilimsel araştırma ve planlama çalışmalarının yapılması.
9. Kent bütününde kaçak ve ruhsatsız yapılaşmanın kontrol altına alınması ve denetimsiz yapılaşmanın durdurulması amacıyla teknolojinin desteğini de alan akılcı sistemlerin kurulması.
10. Kentteki hava kirliliğinin azaltılması için otomobil kullanımındaki artışının yavaşlatılması, toplu taşımanın teşvik edilmesi ve kentin havalanma koridorlarının yapılaşmadan arındırılması.
11. Kentte bulunan merkezi iş alanlarının, kent merkezinin, alt merkezlerin ve AVM’lerin bir arada sürdürülebilir bir şekilde bulunmaları, ihtisaslaşmaları ve kenti uluslararası çapta bir iş ve çalışma ortamına dönüştürmeleri için gerekli planlama çalışmalarının ve dönüşümün gerçekleştirilmesi.
12. Kentte kontrolsüz ve ihtiyaç fazlası ofis, çalışma alanı, sanayi bölgesi planlamalarına son verilmesi, kentsel arazinin heba edilmesinin önüne geçilmesi.
13. Ankara’nın kanalizasyon sistemine katılmış, yol altında kalmış, üzeri yapılaşmaya açılmış akarsularının, çaylarının ve derelerinin gün ışığına çıkarılması, rekreasyon amacıyla mümkünse doğal haliyle kullanıma sunulması.
14. Ankara temiz su dağıtım sistemindeki kayıp ve kaçakların %10’un altına indirilmesi.
15. Ankara’da yağmur sularının hasat edilmesi, kent içi evsel kullanım suyunun arıtılarak yeşil alanların ve diğer tarımsal alanların sulamasında kullanımının sağlanması.
16. Ankara’daki temiz su dağıtım şebekesinin iyileştirilmesi yoluyla içme suyu kalitesinin arttırılması, kamusal alanlara ücretsiz içme suyu sebillerinin yerleştirilmesi.
17. Ankara’nın ısıtmada doğalgaz bağımlılığının azaltılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması, bunun için üniversitelerle birlikte ar-ge çalışmalarının yapılması.
18. Ankara’nın elektrik şebekesinin akıllı-yenilenebilir bir sistem olarak yeniden yapılandırılması, Ankaralı hanelerin en az %20’sinin kendi elektriğini üretecek sistemler kullanmaya geçirilmesi.
19. Ankara kanalizasyon sisteminin biokütle yöntemiyle enerji üretebilecek şekilde yeniden yapılandırılmasının sağlanması, arıtılan kanalizasyon suyunun yeşil alan sulamasında kullanılmasının sağlanması.
20. Kentin planlanması ile altyapı yatırımları arasında dengenin kurulması için kentin planlama bölgeleri dışındaki konut ve diğer yatırımların altyapı maliyetlerinin yatırımcılar tarafından karşılanmasının sağlanması.
21. Kentsel altyapının kolay döşenmesi, bakım ve onarımının yapılabilmesi için yol altında tüm hatların içine konabileceği beton kanallardan oluşan galeri sistemlerinin kurulmaya başlanması.
22. Ankara’nın bilişim teknolojisinin tüm olanaklarını kullanabilmesi ve akıllı kent uygulamalarının geliştirilebilmesi için tüm ilçelerde yüksek kaliteli etkin fiber-optik ağ altyapısının kurulması ve yaygınlaştırılması.
23. Ankara için yaya, bisiklet ve toplu taşım ağırlıklı, ucuz, konforlu ve etkin bir ulaşım deneyimi sağlayacak bir ulaşım ana planının katılımcı yöntemlerle oluşturulması, ulaşım yatırımlarının bu plana göre yönlendirilmesi.
24. Toplu taşım ağının, kentteki en uzak iki nokta arasındaki mesafeyi bir buçuk saatin altında indirecek, otomobil kullanım maliyetinden daha ucuza gelecek şekilde geliştirilmesi.
25. Toplu taşım kullanımında tüm ulaşım türlerini ve hatta taksileri kapsayan yıllık, aylık sınırsız biniş kartlarının kullanıma sunulması.
26. Kentteki yayalaştırılmış cadde, sokak, meydanların ve yaya yollarının sayı ve miktarının her ilçede ve kent bütününde arttırılması.
27. Kızılay ve Ulus gibi kent merkezlerinin bütününün merkezdeki tarihi dokuya ve mimarlık birikimine zarar vermeden yayalaştırılmasının sağlanması.
28. Kızılay kent merkezindeki Atatürk Bulvarı’nın ağırlıklı olarak yayalaştırılması.
29. Kızılay’ın çöküntüleşen bölgelerinin canlandırılması, Kızılay’daki köhneleşmiş yapıların kent merkezi işlevlerini destekleyecek şekilde dönüştürülmesinin sağlanması.
30. Kentin tümünü kapsayan bisiklet yollarının ve otobanlarının geliştirilmesi, kentin her noktasına güvenli bisiklet ulaşımının sağlanması.
31. Kentteki tüm ulaşım faaliyetlerini sürekli izleyerek veri toplayacak, toplanan verilerle ulaşımın iyileştirilmesini sağlayacak akıllı kent ulaşım sisteminin kurulması.
32. Ulaşımda yapılan yatırımlarda Ankara’nın yerli sanayisinin katkısının toplamda %40’lar düzeyine çıkarılması.
33. Ankara kent içinde hızlı tren, havalimanı, otobüs terminali gibi ulaşım odakları arasında hızlı ve ucuz aktarma olanaklarının geliştirilmesi, aktarma sürelerinin kısaltılması.
34. Ankara kent içinde ticari malların, gıda ve tehlikeli maddelerin sağlıklı, güvenli ve etkin erişiminin ve dağıtımının sağlanması için kent içi lojistik ana planının yapılması ve uygulanması, bu uygulamanın akıllı kent sistemi ile entegre edilmesi.
35. Otomobil kullanımının azaltılması ve toplu taşımanın teşviki için gerekli yatırımlar yapıldıktan sonra, ücretsiz “park et devam et” sistemlerinin geliştirilmesi, kapasitesi düşük hatlarda gerekirse ücretsiz taşımanın sağlanması.
36. Kentin yeni gelişim alanlarında, konut ve işyerleri ile alt merkezlerin bir arada planlanması yoluyla kent içi ulaşım ihtiyacının azaltılmasının sağlanması.
37. Kentte bulunan arsa ve konut stokunun durumunun tespit edilmesi ve Ankara’daki arsa ve konut ihtiyaç fazlasının belirlenmesi.
38. Kentte arsa ve konut ihtiyacı bulunan alt ve orta gelir gruplarına rant sağlama hedefi olmadan örgütlenme olanağı tanıyan arsa ve yapı kooperatifleri kurulmasında destek olunması.
39. Kentin eski mahallelerindeki yıpranmış yapıların ve kent dokusunun yenilenmesi için, yapı sakinlerinin bulundukları yerde, mekân kalitesini arttırarak ve en az külfetle iskân edilmesini amaçlayan kentsel dönüşüm projelerinin geliştirilmesi.
40. Kentsel dönüşüm ve lüks konut projeleriyle oluşturulmuş yüksek yoğunluklu yapılaşma alanlarında ortaya çıkan ticaret, sağlık, eğitim gibi sosyal donatı alanı ihtiyaçlarının karşılanması.
41. Kentin eski mahallelerinde sayıları giderek azalan mahalle kültürü odaklarının kentsel dönüşüm projeleriyle yok olmaması için sosyal etki değerlendirme projelerinin geliştirilmesi, mahallelerin koruma altına alınması.
42. Ankara’nın yerel markalarının ve yerel esnaf kültürünün gelişmesinin desteklenmesi, kent merkezlerinde varlıklarını sürdürebilmeleri için uygulanacak projelerden olumsuz etkilenmelerinin engellenmesi.
43. Ankara’da yaşayan yoksul kesimlere barınma hakkını temin amacıyla ucuz arsa, inşaat malzemesi, proje temini sağlanması, kiralık konut stokunun arttırılması.
44. Ankara ekonomisinin gayrimenkul ve inşaat sektörü bağımlılığının azaltılması, sanayi ve tarım başta olmak üzere üretici sektörlerin gelişmesinin desteklenmesi.
45. Ankara’nın uluslararası ve ulusal araştırma-geliştirme projelerinden aldığı payın en az iki katına çıkarılması, üretilen patent, faydalı model ve ticari ürün sayısının arttırılması için yerel yönetimler ve kamunun üniversitelerle işbirliğinin etkinleştirilmesi.
46. Ankara’da üretilecek konutların, engelliler, kadınlar ve toplumun farklı kesimlerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilecek şekilde özgün mimarlık eserleri olarak tasarlanmasının sağlanması.
47. Ankara’daki kamu yapılarının ve kent siluetinde belirgin görünümü olan tüm yapıların mimari kalitesinin arttırılması için yarışmalar yapılması.
48. Ankara’da kişi başına düşen yeşil alan dışı meydan, kaldırım, yol gibi diğer ortak kullanım alanlarının miktarının ve niteliğinin arttırılması.
49. Ankara’da alt ve orta gelir gruplarının barınma olanaklarının geliştirilmesi için sosyal konut projelerinin sayısının arttırılması.
50. Kentte tek kişi yaşayanlar, öğrenciler, yaşlılar gibi farklı kesimlerin geçici ve kalıcı konut ihtiyaçlarının karşılanması için yenilikçi barınma olanaklarının geliştirilmesi.
51. Köylerde ve kentte Ankara’nın sivil mimari mirasının korunması ve gelecek kuşaklara bozulmadan aktarılmasının sağlanması.
52. Kentlilerin hafıza mekânları oluşturmalarını sağlayacak kamusal sanat eserlerinin ve kent imgelerinin korunması ve toplumsal uzlaşıyla yenilerinin oluşturması.
53. Ankara’nın mevcut kent yaşamındaki geleneklerin ve yaşam kültürünün yani somut olmayan kültürel mirasın tanımlanması, arşivlenmesi, yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının sağlanması.
54. Çocuklar ve gençler için özgür sosyalleşme olanakları sağlayan kamusal mekânların geliştirilmesi.
55. Yalıtılmamış ve belirgin siyasal yargıları dayatmayan rekreasyon ve boş zaman geçirme olanaklarının kentlilere sağlanması.
56. Kent içerisinde yerel yönetimlerin yatırımına ihtiyaç duymadan var olabilen Ankara’nın iklim ve bitki örtüsüne uyumlu, yaşayan gerçek yeşil alanların oluşturulması.
57. Kentin bütününde yeşil alanların dağılımının yeniden düzenlenmesi ve herkesin yürüme mesafesinde bir yeşil alan ya da parka erişiminin sağlanması.
58. Ankara’daki deprem, sel, heyelan gibi doğal afet riskli alanların ve yapılaşmaların belirlenmesi, afet acil durum yönetiminin geliştirilmesi.
59. Ankara kent merkezi ve kent bütünü için “güvenli kent stratejisi” oluşturulması, güvenlik amacıyla kent merkezine araç girişinin sınırlandırılması ve güvenli kent mobilyalarının yaygınlaştırılması.
60. Ankara’nın tahrip edilmiş, ortadan kaldırılmış ya da zarar görmüş tarihi kent dokularının, kültürel mirasının bilimsel esaslara uygun şekilde korunması ve gelecek kuşaklarla buluşturulması için gerekli önlemlerin alınması.
61. Ankara’da henüz bilimsel araştırmalara konu edilmemiş höyüklerin ve kazı alanlarının bilim insanları ile birlikte gün ışığına çıkarılması için gerekli çalışmaların yapılması.
62. Ankara tarihi konusunda Ankaralıların bilinçlendirilmesi ve bu konuda farkındalık oluşturularak kent kimliğinin güçlenmesi için çalışmalar yapılması.
63. Ankara’daki müze sayısının benzer diğer başkentlerle eşitlenmesi için bilimsel yöntemlerle, mimari açıdan gelişmiş yeni müzeler açılması için gerekli çalışmaların yapılması.
64. Ankara’daki tiyatro sayısının arttırılması, yerel tiyatro ve güzel sanatlar gruplarının desteklenmesi, uluslararası ve ulusal kültür ve sanat festivallerinin, etkinliklerinin arttırılması.
65. Kent içerisinde bulunan, tamamlanmamış, kente karşı suç niteliği taşıyan kamu ve özel sektör yatırımlarının, kullanım dışı kalmış ve tanımsız kamu arazilerinin kent içi yaşamı zorlaştırmayacak şekilde kentin kullanımına sunulması için yeşil alan ve sosyal donatı alanları olarak dönüştürülmesi.
66. Ankara’nın mimarlık ve sanat kültürünün gelişimine katkıda bulunacak kurum ve yapıların sivil toplum ve üniversitelerin desteği ile kurulması.
67. Ankara’da bulunan üniversitelerin kente olan katkılarının arttırılması için yerel yönetimlerle ortak projeler geliştirecek ar-ge platformlarının oluşturulması, bir üniversiteler vadisi oluşturulması, üniversitelerin araştırma, eğitim ve topluma hizmet alanlarında yerel yönetimlerle işbirliği yapmasının sağlanması.
68. Mahalle ölçeğinde her yaş grubuna sağlıklı ve bilimsel spor eğitimi sağlanması, erişilebilir uzaklıkta spor tesislerinin oluşturulması ve Ankara’nın amatör spor branşlarında Türkiye’ye örnek bir duruma gelmesi.
69. Kentte yerel yönetimlerin sundukları hizmetlerde, ihale ve taşeron yöntemleri dışında kooperatifler ve sivil toplum örgütleriyle işbirlikleri gibi alternatif hizmet yöntemlerinin de yaygınlaştırılması.
70. Vatandaşın gündelik yaşamını doğrudan etkileyen yol, kaldırım gibi hizmetlerde, yapılan yatırımların kullanım ömrünü arttıracak, vatandaşın sürekli yapım çalışmalarıyla gündelik yaşamını kesintiye uğratmayacak bakım ve onarım garantili hizmet modellerine geçiş yapılması.
71. Kentte bulunan sağlık tesislerinin vatandaşların en etkin şekilde erişebilecekleri bir ulaşım sistemiyle bütünleştirilmesi, sağlık sistemi kademelenmesinin ulaşım sistemi ve kentin arazi kullanımı ile entegre edilmesinin sağlanması.
72. Kentteki Mogan ve Eymir gibi durgun su kaynaklarının dahil oldukları ekosistem bütününün kirletici yeni yerleşim alanlarından uzak tutulması ve kentin bütününü saran bir yeşil alan sistemi dahilinde ele alınması.
73. Kentin çevresinde yer alan tarımsal üretim alanlarının korunması ve kentte yaşayanlara sağlıklı gıda sağlanması için tarımsal üretim örgütlenmesinin koperatifler ve yerel yönetimler desteğiyle geliştirilmesi.
74. Kentin her noktasında yürüme mesafesinde sağlıklı, hijyenik, besleyici gıda dağıtımının sağlanması.
75. Kentte toplanan katı atıkların geri dönüşüm oranının %50 üzerine çıkarılması ve geri dönüşümden elde edilen kazancın çevrenin korunması amacıyla kullanılması.
76. Kadınların ve her yaş grubundan insanın kent merkezinde ve toplu taşım araçlarında 24 saat güvenli yaşamının garanti altına alınması.
77. Başta Suriyeli göçmenler olmak üzere tüm uluslararası ve ulusal göçmenlerin kent yaşamına entegre olması için istihdam politikalarının ve sosyal politikaların geliştirilmesi, göçmen çocuklarının eğitim yaşamına devam edebilmesi için eğitim olanaklarının sağlanması.
78. Sosyal yardımlar için ayrılan kaynakların kademeli olarak meslek edindirme ve işyeri açma desteklerine dönüştürülmesi, bu yolla mutlak yoksulluğun tamamen ortadan kaldırılması, göreli yoksulluk oranının da %5’in altına düşürülmesi.
79. Yoksul vatandaşların yoğunlaştığı ilçe ve mahallelerde sosyal destek ve insani gelişim programlarının uygulamaya konması, kentteki gelir dağılımının iyileştirilmesi için kentte yaşam maliyetlerinin fiyatlandırılmasında yoksullara pozitif ayrımcılık yapılması.
80. Kentteki madde bağımlılığı ve diğer tüm bağımlılıkların azaltılması için rehabilitasyon ve uyum merkezlerinin oluşturulması.
81. Bakıma muhtaç, öksüz ve yetim çocukların aile ortamında sağlıklı bireyler olarak yetiştirilebilmesi için yerel yönetim destekli koruyucu aile uygulamalarının yaygınlaştırılması.
82. Bakıma muhtaç yaşlı ve hastaların evde bakımı dışında kent yaşamına entegre olmalarını sağlayacak bakım süreç ve tesislerinin oluşturulması.
83. Ankara’da kırsal alanda bulunan yaşlı nüfusun desteklenmesi ve tarımsal üretim süreçlerinin güçlendirilmesi için genç işsiz nüfusun eğitilerek teknolojik araçların kullanıldığı tarımsal üretime yönlendirilmesi.
84. Ankara’nın farklı ilçe ve yerleşimlerinin iktisadi açıdan güçlü yanlarının tespit edilmesi ve ihtisaslaşmanın sağlanması yoluyla Ankara’nın kişi başına düşen gayri safi milli hasılasının arttırılması.
85. Ankara kentine özgü yaşanabilirlik ölçütlerinin belirlenmesi ve kentte yaşanabilirlik düzeyinin sürekli olarak bilimsel verilerle izlenerek kamuoyuna duyurulması.
86. Ankara’da lise sonrasında mesleki ve teknik kalifiye işgücü oluşturulması için sektörel işbirlikleriyle sanayi 4.0. alanında istihdam edilme vasıflarına sahip genç çalışan kitlesi yetiştirilmesi.
87. Ankara’nın güçlü olduğu sektörlerde ar-ge ve yenilikçilik merkezleri ile kümelenmeler oluşturularak, kentte üretilen prototip ürün ve marka sayısının iki katına çıkarılması.
88. Ankara’nın ve İç Anadolu’nun endemik türlerinin ve yerli tohumların inceleneceği, saklanacağı bir tarımsal araştırma merkezi oluşturulması.
89. Yerel yönetimlerin genç girişimcileri destekleyecek melek yatırımcılık ve girişim desteklerini genişletecek yönlendirme politikaları oluşturması.
90. Ankara’daki turizm potansiyelinin geliştirilmesi, turizm türlerinin çeşitlendirilmesiyle turist ve turist geceleme sayısının arttırılması.
91. Ankara’da kentlilik bilincinin ve kentli kimliğinin gelişimini destekleyecek yerel ve bağımsız medya kuruluşlarının sayısının artmasının sağlanması.
92. Ankara’da bulunan kültürel ve doğal mirasın yönetimi ve korunması için bir “Kültürel ve Doğal Miras Ana Planı”nın oluşturulması, kültürel ve doğal mirasın korunması için ayrılan kaynakların arttırılması.
93. Kent içinde birbirinden farklı kesimlerin, farklı yaşam alışkanlıklarını saygı ve tolerans içerisinde bir arada deneyimleyebilecekleri “yeni nesil kamusal alanlar”ın oluşturulması ve yaygınlaştırılması.
94. Kent içerisinde örgün ve yaygın eğitim yapı ve kurumlarının erişilebilirliğinin arttırılması, kentte kamusal alanlarda yaşam boyu eğitim faaliyetlerinin yaygınlaştırılması.
95. Ankara kentinde yaşayanların aidiyet ve sahiplenme duygularını güçlendirecek görsel imge ve simgelerin katılımcı yöntemlerle oluşturulması, kenti temsil edecek amblem ve logoların belirlenmesi.
96. Kentteki tabela, reklam panosu gibi görsel silueti olumsuz etkileyen tüm ticari tanıtım unsurlarının bir kentsel tasarım anlayışı içerisinde standartlaştırılması ve kentin görsel algılanabilirliğinin arttırılması.
97. Her ilçede güçlü ve bağımsız bir kent konseyinin oluşturulması, oluşturulacak mahalle komiteleri ve semt meclisleriyle kentte katılımcı kurumsal yapının oluşturulması.
98. Tarihi ve doğal korunması gereken alanlarda, ilgili tüm meslek kuruluşlarının, üniversitelerin ve uzmanların katılımıyla alan yönetim sistemlerinin oluşturulması, bu alanlara ilişkin farkındalık ve korumada etkinlik sağlanması.
99. Yerel yönetimlerin karar verme, proje geliştirme, uygulama ve denetleme aşamalarının tümünde halkın etkin katılımını sağlayacak mekanizmaların geliştirilmesi, bu mekanizmaların bir katılım planlaması ile gerçekleştirilmesi.
100. Kentteki sivil toplum örgütlerinin, kamu kurum ve kuruluşlarının, üniversitelerin, örgütlü ve örgütsüz yurttaş inisiyatiflerinin ve tüm halk kesimlerinin işbirliği ve eşgüdüm anlayışı ile bir arada çalışmasını sağlayacak bir çalışma ve üretim kültürünün geliştirilmesi.

Kaynak: zitlarmecmuasi.com