Şebnem Yardımcı Geyikçi: Siyasi partilerin işlevsizliği popülizme alan açıyor

Dr. Şebnem Yardımcı Geyikçi, popülizmin yükselişini liberal demokrasinin zayıflamasına ve otoriterleşmesine yol açtığını söyleyerek Latin Amerika, Ortadoğu ve Afrika’da benzer siyasetler var. Popülistlerin değersizleştirdiği kurumlar uluslararası kurumlardır. Popülist aktörleri destekleyen kitleler hayattan tatmini düşük, siyasi yapıya inancını yitirmiş olan, hayal kırıklığı içinde, komplo teorilerine yatkınlığı olan insanlardan oluşmaktadır dedi.

Mülkiyeliler Birliği İzmir Şubesi Facebook üzerinden gerçekleştirdiği “Perşembe Etkinlikleri” canlı yayına bu hafta Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi Dr. Şebnem Yardımcı Geyikçi konuk oldu, “Türkiye’de ve Dünya’da popülizm”i anlattı.

Türkiye’de ve Dünya’da popülizm

Avrupa’da yükselen AFD, Le Pen, Özgürlük Partisi Avrupa’nın farklı ülkelerinde son yıllarda çokça tartışan popülist partiler olarak ön plana çıkıyor. Literatüre baktığımızda kavramın farklı tanımları mevcut. Bazı siyaset bilimciler için kavram açıklayıcı olma halini yitirmiş durumda. Popülizm toplumu ahlaklı halk ve yozlaşmış elitler olarak iki parça halinde görüyor.

Popülistlerin hepsi aynı mı?

Popülizmin ev sahibi ideolojisi vardır. Ortaklıklar olsa da bütün popülizmler aynı değil. Sağ popülizm çoğulculuk karşıtı iken sol popülizmin halk tanımının kapsayıcılığı daha yüksek. Sağ popülizm liberal demokrasileri tehdit ediyor. Sağ popülizmin işleyiş mantığı dikey hesap verilebilirliği yücelten ve yatay hesap verilebilirliği hedef alan bir siyaset biçimi olmasıdır. İleri demokrasi, kurumların birbirini denetlemesi, birbirine hesap verme durumunda olmasıdır. Popülistler, tek söz hakkı sahibi olmaya çalışırken yatay hesap verilebilirliği yok etmeye çalışırlar.

Popülizmin yükselişinin liberal demokrasinin zayıflamasına ve otoriterleşmesine yol açıyor. Sağ popülizm ise kimlik siyasetini benimsiyor. Latin Amerika, Ortadoğu ve Afrika’da benzer siyasetler vardır. Popülistlerin değersizleştirdiği kurumlar uluslararası kurumlardır. Popülist aktörleri destekleyen kitlelerin hayattan tatmini düşük, siyasi yapıya inancını yitirmiş olan, hayal kırıklığı içinde, komplo teorilerine yatkınlığı olan insanlardan oluştuğu iddia ediliyor.

Küreselleşme, artan eşitsizlikler, azınlık haklarının ön plana çıkması, uluslararası göçün artması popülistlerin gücünü arttıran etkenler arasında yer alıyor.

Siyasi partilerin işlevsizliği popülizme alan açıyor

Siyasi partilerin işlevleri toplumla devlet arasındaki bağ kurmaları ve bunun yetkisini alarak devleti yönetmeleridir. Partilerin rolü cevap verilebilirlik ve sorumluluk sahibi olup bütün topluma hizmet etmeleridir. Asıl problem partilerin artık kitlelerin taleplerini cevap veremeyen bir yapıya dönüşmesidir. Partiler giderek şirket gibi çalışan yapılar olmaktadır.

Siyasi partilerin yaşadığı işlevsizliğin nedeni profesyonel teknokratik yapılara dönüşmesidir. İnsanların oy vermemesi, partilere üye olmaması merkez partilerin kitlelere cevap veremeyen partilere dönüşmeye başladığını gösteriyor.

Popülist aktörler cevap verilebilirlik özelliklerini öne çıkararak yükseliyor, merkez partiler ise cevap verilebilirliği yitirme pahasına sorumluluğu ön plana çıkarıyor. Popülist partiler sorumluluk almayarak halkın talebine cevap verdiğini söyleyerek yükseliyorlar.

Korona krizinde popülizm

Korona krizi herkesin içinde yaşadığı durumu daha yoğun olarak yaşamasına neden oldu. Bu sayede gerçekliği çok daha çıplak şekilde gözlemliyoruz.

Popülist aktörler değerler üzerinden siyaset yapmaya, kutuplaştırmaya başvurmaya korona sürecinde de devam ettiler. Trump krizin başında Covid-19’un bir grip virüsü olduğunu söylemini güçlendirmeye çalıştı ama gerçekler ortaya çıktıkça sorumluluğu başkasına atma arayışına girdi. Çin virüsü olarak tanımlaması buna bir örnektir. Bunun karşıtı Merkel hükümetidir. Sorumluluk alan bilim ile süreci yöneten bir yaklaşım izledi. Korona krizi sürecinde ABD-Almanya karşılaştırması cevap verilebilirlik ve sorumluluk bağlamında iki ayrı yönü gösteriyor.

Popülizm demokrasinin bir sorunudur ve bu sorunun çözülebilmesi için popülistlerin hitap ettiği kitlelerin ve sorunların merkez partiler tarafından dikkate alınması önemlidir.