Yeni soğuk savaşın Pasifik’teki dalgaları: Çin Denizi’ne ABD seddi

ABD ile Çin arasında yeni bir “soğuk savaş” yaşandığı söylemlerini abartılı bulanlar varsa AUKUS onları tekrar düşündürtecektir. Avustralya, Birleşik Krallık ve ABD arasında başlatılan yeni güvenlik ortaklığı anlaşmasının kısaltılmış hâli olan AUKUS, Çin’i hapsetme planının bir parçası.

Asya-Pasifik’in 21’inci yüzyılın ikinci çeyreğinde güç mücadelesinin ana mekânlarından olacağını biliyoruz. Bu ABD ve Pentagon’un son senelerdeki strateji belgelerinde de mevcut.

ABD daha önce de Japonya, Avustralya ve Hindistan’dan oluşan dörtlü güvenlik diyaloğu ittifakını (Quad) devreye sokmuştu. Quad, Trump döneminde 2017’de aktif hâle getirilmişti. Yine de ABD’nin Hindistan ve Japonya’dan Çin’e karşı istediği “verimi” alamadığı ve Avustralya’ya yöneldiğini söyleyebiliriz.

Anglosfer’de hasret gidermek isteyen Birleşik Krallık ise emperyal nostalji peşinde. Daha önce buraya uçak gemisini gönderen Birleşik Krallık, gerekli “omuz atma” hamlelerine girişmişti. Şimdi ise bu ittifakta nükleer konusunda aracı olup rol kapmayı istiyor.

Çin’e karşı pivot rolü

ABD’nin Afganistan’dan koşarak çıktığı bir dönemde duyurulan AUKUS’ta Avustralya’nın teknolojik olarak cilalanarak Pasifik’te Çin’e karşı pivot rolüne hazırlanması amaçlanıyor.

Bu kapsamda Avustralya’ya nükleer reaktöre sahip –bu yüzden de ikmal ihtiyacı çok az olan– denizaltılara sahip olması için gereken destek verilecek. Dünyada nükleer denizaltılara sahip olan yalnızca altı ülke olduğunun altını çizmek gerekiyor. Bunun savaş denklemini etkilemesi de kaçınılmaz. Bu bile iş birliğinin üst düzey niteliğine işaret edebilir.

Çok yüksek ticaret hacmine sahip Çin ve Avustralya arasındaki ilişkiler bir süredir kötüye gidiyordu. Bunun AUKUS’un gizlice pişirilmesine koşut bir şekilde ilerlediği anlaşılıyor. Yine de ticaret hacmi düşünüldüğünde Avustralya açısından bu bir kumar.

Bu hamleyle artık bölgede ABD’nin attığı her adım, diğer ülkelerin Çin ile ekonomik ve teknolojik ilişkileri sürdürebilme marjını düşürecektir. ABD, Çin ile ilişkileri olan ülkelere daha fazla baskı yapacaktır.

Ülkelerindeki halklardan habersiz bir şekilde anlaşmayı hazırlayıp imzalayan üç devlet, AUKUS’u “Hint-Pasifik’te istikrarı sağlayacak” sözleriyle tanımlasa da bölgedeki ülkeler aynı fikirde değil.

Tepkiler

Çin gelişmeyi “büyük sorumsuzluk” olarak nitelerken, İran’ın Şangay İşbirliği Örgütü’ne alınmasına yeşil ışık yakılması AUKUS’a karşı ilk diplomatik karşılık olarak geldi.

Bu diplomatik adımın dışında ise Çin’in ABD’nin adımlarına karşı bölgedeki askerî varlıklarını güçlendirmesinin tahmin edilmeyeceğini söylemek güç.

Biden’ın dilinden düşüremediği Rusya da mesajı aldı. Moskova’dan gelen mesajda “hedefte biz de varız” ifadeleri yer aldı.

ABD’nin bölgedeki bir başka “kısaltması” UKUSA’dan müttefiki Yeni Zelanda ise anlaşmanın nükleer kısmına karşı çıktı.

Fransa’nın zararı karşılanacaktır

Üçlü anlaşmanın bir de Avustralya ile milyarlarca dolarlık denizaltı anlaşması mevcut olan Fransa’nın ekarte edilmesi boyutu var. Görünen o ki ABD, Fransa ve Almanya gibi ülkelerin Pasifik’te kendisine yeteri kadar yardımı dokunacağını düşünmüyor. Fransa durumu “ihanet” olarak nitelese de Biden-Macron görüşmesi sonrası “derin istişareler” yapma kararı alındı. Avrupa ordusu yeniden konuşulur, “Biden, Trumplaşıyor” yorumları yeniden yapılabilir; ancak Fransa-ABD ilişkilerinin tarihi derin. “FAUKUS” olmasa da bu soruna bir çözüm bulunacak ve Fransa’nın zararı bir şekilde karşılanacaktır.

Anlaşmanın denizaltı meselesinin dışında Tomahawk ve JASSM-ER havadan-karaya seyir füzeleri gibi dikkate değer silah sistemlerini içerdiği de unutulmamalı.