Yeni medya, Twitter ve 2018 CB seçimleri

İletişimin Kitleselleşmesi

İnsanın toplumsal bir canlı olmasının en önemli araç ve gerekçelerinin başında iletişim kavramı gelmektedir. Birbiriyle çeşitli neden ve biçimlerle iletişim kuran ve sonuç olarak da konuşma ihtiyacı ortaya çıkan insan, eş zamanlı olarak sosyalleşmiştir. Ortaya çıkışıyla ilgili teoriler farklılaşsa da ‘dil’in varlığı insanlık tarihindeki önemli kesitlerdendir. On binlerce yıl önceki bu başlangıç noktası günümüzde insanın başka gezegenlerdeki insanlarla iletişim kurmasının da ilk adımıydı. İnsanın bireysel iletişim ihtiyacının dışında kalan daha geniş kesimlere seslenmek ihtiyacını karşılamak adına kullandığı yöntem yazının icadıyla bulunmuştur. Yazı duygu ve düşüncelerin geniş kesimlere ulaşmasının ilk adımıydı. Kitle iletişim araçlarının metinsel türevlerinin yazının çoğaltılması yani kabaca ifade edersek matbaanın icadına tekabül ettiğini söylemek hatalı olmayacaktır. Ve ardından ortaya çıkan gazete ve dergiyi önce sesli iletişim aracı radyo, ardından her üç özelliği de barındıran (yazılı-sesli-görsel) televizyon izlemiştir. İnternetin ortaya çıkışına kadar bu üç aygıtın kitle iletişimindeki hegemonyası tartışılmazdır. 

İnternet ve Yeni Medya

İnternetin geldiği nokta itibariyle geleneksel medya aygıtlarının önemini azalttığı ortadadır. Günümüzde insanlığın bilginin doğruluğuyla beraber hızına odaklandığı ve özellikle anlık bilginin çok daha önemli olduğu gerçeğiyle karşı karşıyayız. İnternetin kitle iletişim araçlarında geleneksel yöntemleri önemsizleştirmesinin en önemli gerekçelerinden biri teknolojinin gelişmesiyle beraber her bireyin bir medya aygıtına sahip olmasıdır. Akıllı telefonlar ve sosyal medya ağları bireyi, etkileşimlilik özelliği sayesinde salt nesnesi olduğu kitle iletişiminde aynı anda özneleştirmiştir.  Hız, yaygınlık ve etkileşimlilik özellikleri nedeniyle yeni medya hayatın hemen her alanında kullanılır hale gelmiştir. Alışveriş yaparken, film önerisi alırken, bir olaya dair fikirler paylaşılırken, köşe yazısı ya da haber okurken kullandığımız ve her anımıza değen bu mecra çeşitli arayüzler doğurmuştur. Bu araçlardan dünya da en yaygın kullanımda olanların başında Twitter gelmektedir.

Siyasal İletişim ve Dijital Aktivizm 

Siyasal süreçlerin içerisinde iletişimin rolü yadsınamaz. Siyasi aktörlerin hedef kitlelerine dönük her türlü propagandif hamlelerini içeren ve bunun stratejilerin tamamı siyasal iletişimi içerir. Hitler’in propaganda bakanı olan Goebbels konuyla ilgili dünyadaki en çarpıcı örneklerdendir. Seçim sürecini ve siyasal süreçleri tamamen bir laboratuvar olarak ele alıp bu alanda deneyler yapmaktadır. Tabi bunu yaparken Althusser’in Devletin İdeolojik Aygıtları arasında saydığı haberleşme ağları yani medyada kullanılmıştır. İnternetin gelişip yaygınlaşmasıyla beraber siyasal iletişim süreçleri de biçimsel değişikliklere uğramaktadır. İnternet aracılığıyla yeni medya araçları üzerinden çeşitli siyasal ve toplumsal etkinlikler düzenlenmektedir. Dijital aktivizm olarak nitelenen ve internet üzerinden yapılan tüm aktivist hareketleri içeren bu yeni yöntem yaygınlığını artırmaktadır. Dijital aktivizm, kitle hareketlerinin sanal dünyaya uyarlanmış halidir. Bu açıdan toplumsal, ekonomik, siyasal ya da kültürel gerekçeleri olabilir. Özellikle change.org tarzı imza kampanyaları, pasif itirazlar olarak değerlendirilmektedir. Dijital Aktivizmin bir yorumlanması olarak karşımıza çıkan Slaktivizm, daha çok bu yönteme soğuk bakanlar tarafından değerlendirilmiştir. Dijital aktivizmi bir ‘miskinlik’ biçimi olarak ele alan bu bakış açısı vicdan rahatlatma ya da günah savma gibi gerekçelerle kişilerin bu eğilimde olduklarını ifade ederler. 

Sosyal Medya ve Seçimler

İletişim yöntemlerinin çeşitlilik göstermesiyle beraber siyasetçilerde bu alandaki çeşitliliğe uyum sağlamışlardır. Neredeyse tüm siyasetçilerin, Facebook, Instagram ve Twitter hesapları bulunmaktadır. Bu yeni medya araçlarına kayıtsız kalamama hali zamanla yerini bu mecrayı en önemli seslenme kanalı olarak kullanmaya bıraktı. Barack Obama ile en belirgin şekilde başlayan sosyal medyanın siyasete dahil olma süreci Trump’ın Amerikan başkanı olduğu seçimlerde, Rusya’nın seçimlere sosyal medya üzerinden müdahil olduğu iddiasıyla zirveye çıkmıştır. Ülkemizde de birçok siyasi parti ve lider programlarını, vaatlerini ve projelerini hedef kitleye yeni medya araçlarını kullanarak iletmektedir. Siyasilerin en yoğun kullandığı ve kurumsal olarak aktüel tartışmaların cereyan ettiği sosyal ağ olarak karşımıza Twitter çıkmaktadır. Mcluhan’ın deyimiyle iletişim alanında global bir köye dönen dünyada siyasetçilerin bunu avantaja çevirme çabaları da anlaşılır bir hale gelmektedir. Bu konuyla ilgili Türkiye’de sosyal medyanın yaygınlığının belirgin hale geldiği bir dönemde gerçekleşen 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri önemli veriler barındırmaktadır.

Muharrem İnce’nin Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Twitter Performansı 

Muharrem İnce’nin 2018 seçimlerindeki performansı uzun süredir siyaset sahnesinin görmediği bir renkliliği de içeriyordu. Meydanlarda coşkulu kalabalıklar toplanırken sosyal medya üzerinden de çok geniş topluluklarla etkileşime geçiliyordu. Nitekim seçim sonucunda Cumhuriyet Halk Partisi’nin adayı Muharrem İnce’nin aldığı oy (Tablo 1) uzun yıllardır CHP’nin bir türlü aşamadığı ve psikolojik eşik olarak nitelendirilen %30 barajının üzerine çıkmıştı. 

 

Muharrem İnce bu seçim sonucunda psikolojik oy eşiğini aşmakla beraber sosyal medyayı en efektif şekil de kullanarak başka bir siyasal iletişim örneği ortaya koyuyordu. Muharrem İnce adaylığının açıklandığı 4 Mayıs 2018’den seçimlerin gerçekleştiği 24 Haziran 2018 tarihine kadar geçen 52 günlük süre içerisinde toplamda 411 tweet atmıştır. Bu tweetler içerik analizi yöntemiyle ele alındığında çok çeşitli konuları içerdiği görülmektedir. En yoğun paylaşım (Tablo 2) miting alanından görüntülerin paylaşımlarıdır. Hem miting takvimini hem de

miting alanından görüntülerin paylaşımı söz konusu yerellik açısından da etkileşimi artıran bir özellik haline gelmektedir. Örneğin; Aydın’da yapılan mitingde Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu ile Muharrem İnce’nin Zeybek oynaması o yörenin insanları tarafından daha fazla ilgiyle karşılanmış ve sosyal medya üzerinden daha fazla etkileşimde bulunulmuştur. Muharrem İnce bu dönemde Dış Politika ve Ekonomi ile ilgili projelerini içeren başlıklar dışında neredeyse hiç konuşmamıştır. Eğitim ile ilgili ise diğer adaylara göre çok daha fazla paylaşımı vardır. Bunun sebeplerinden en önemlisi eğitimci kimliği olarak değerlendirilebilir. 

Muharrem İnce Twitter’ı seçim süresince kendi diline uygun şekilde kullanmayı da başarmıştır. Hashtag ve emojilerin sık kullanıldığı bu yöntem de esprili bir dili de benimsediği görülmektedir. Esprili dil sosyal medyanın genel anlamda muhalefet biçimini de şekillendirmektedir. Bu bakımdan Muharrem İnce’nin 2018 24 Haziran Cumhurbaşkanlığı Seçimleri sürecinde sert muhalefetinin yanında güler yüzlü bir kampanaya yürüttüğünü hepimiz kabul edebiliriz. 

Muharrem İnce rakibi Recep Tayyip Erdoğan’a Twitter üzerinden yaptığı eleştirilerde esprili bir dilin yanı sıra sert ve keskin ifadelerde kullanmıştır. Bunlar genellikle Erdoğan’ın yakın zamanda ya da o gün içerisinde söylediklerine yaptığı eleştirilerdir. Yeni medyanın en önemli özelliklerinden olan hız burada kendini göstermektedir. Ayrıca atılan tweetlere yapılan beğeni ve retweetler göz önünde bulundurulduğunda dijital aktivizmin başka boyutları da karşımıza çıkmaktadır. Slaktivizm açısından bakıldığında süreçte bu paylaşımı beğenmek bu hususta bir taraf tutmak anlamına da gelmektedir.

Muharrem İnce Twitter üzerinden paylaşım yapılabilen her yöntemi de etkili olarak kullanmıştır. Görsel iletişimin yola çıkarak oldukça fazla sayıda görsel paylaşım yapan Muharrem İnce’nin paylaşımlarının %80’i (Tablo 3) görsel içeriklere sahiptir. Bu siyasal iletişim açısından da etkileşimi artıran bir yöntemdir. Görsel hafızanın yanı sıra algıya etkisinin olduğu da göz önünde bulundurulduğunda bu paylaşım yönteminin bilinçli olarak seçildiği söylenebilir.

Twitter takipçi sayısı bir prestij göstergesi olmasının yanı sıra seslenme açısından da büyük olanak sağlamaktadır. Bu takipçiler sayesinde sanal mitinglerin bile düzenlendiği bir dönemde takipçi sayısının miktarı oldukça önemli hale gelmektedir. Muharrem İnce’nin 52 günlük propaganda sürecinde Twitter takipçi sayısı 664.805 artmıştır. Bu Türkiye’deki bir çok ilin nüfusundan büyük bir sayıdır. Seçim propaganda sürecinin sonundaki takipçi sayısı ise yaklaşık 4.5 milyon olmuştur. Bu da Türkiye’nin en büyük 3. İlinin nüfusundan daha fazladır. Muharrem İnce’nin en büyük rakibi Recep Tayyip Erdoğan Türkiye’de Twitter takipçi sayısı en fazla olan isimdir. Bu anlamıyla rakibinin paylaşım etkileşiminden daha yoğun bir etkileşime girmek zorunluluğu doğmuştur.

Muharrem İnce en büyük rakibi Recep Tayyip Erdoğan’a kıyasla Twitter’ı ve genel olarak sosyal medyayı bu süreçte oldukça aktif kullanmıştır. Gerek paylaşım sayısı ve konuları bakımından gerekse de aldığı etkileşimler Muharrem İnce’nin yeni medyanın ve yeni iletişim dilinin farkında bir propaganda süreci yönettiğinin göstergesidir. Nitekim uzun bir zaman sonra CHP’nin bir adayı olarak psikolojik eşik olan %30 barajının aşılması Muharrem İnce’nin seçimi kazanamamasına rağmen büyük bir itibar kazanmasına vesile olmuştur. Bu kırılmanın ve propaganda sürecindeki siyasi hamlelerin ertesi sene yapılan 2019 yerel seçimlerindeki göreli başarıya hizmet edip etmediği mutlaka araştırılmalıdır. Birçok yorumcu ve siyasetçinin bu kanıda olduğu görülmektedir. Öte yandan sosyal medyayı ve Twitter’ı aktif ve etkin kullanmanın seçim sonuçlarına dönük katkıları da mutlaka boyutlarıyla ele alınmalıdır. Bu araştırma Twitter’ı etkin kullanmanın seçim sonuçlarına etkisini yorumlamaktan ziyade yeni medyanın dilini ve bu alandaki aktivizmin yeni dönemde nasıl bir işaret fişeği etkisi yaratacağı konusunda bir varsayım olarak ele alınmıştır. Yeni medyanın insan hayatındaki yeri göremeyen ya da bu alana geç dahil olanlar muhtemelen uzun süre geriden gelmeyi de alın yazısı haline getirecektir. Sonuç olarak Muharrem İnce aldığı oy oranıyla uzun süredir muhalefette olan Cumhuriyet Halk Partisi’ne ve tabanına özgüven gelmesi açısından önemli katkılar yapmıştır.